wysboomWysbomen groeien kris-kras door Tjambar, maar toch niet helemaal: de afstand tussen twee wysbomen is meestal (bijna exact) 108 meter en van bovenaf bekeken lijkt het alsof er door de wysbomen stippellijnen door Tjambar getrokken worden. De mens bouwde huizen en dorpen in de buurt van wysbomen (onder andere vanwege het zachte licht) en legde wegen aan langs de 'stippellijnen'. Afstanden werden vroeger uitgedrukt in aantallen wysbomen; nu staan tien bomen voor het gemak voor een kilometer (een Tjambariaan vindt precisie op zo'n grote schaal onnodig).
Sommige wysbomen zijn zes eeuwen oud en zo'n twaalf meter hoog. Als een wysboom sterft, zweeft de bol langs de stam omlaag, en het eruit komende jong duwt de stervende / gestorven stam om, in de richting van een andere wysboom (parallel aan de weg vanuit 's mensen oogpunt). De stam doet nog jaren dienst als lange bank voor mens en dier. Vanuit de jonge wysboom gaat een worteltak de dode stam in en onttrekt daar alle vocht en voeding aan, vervolgens sterft die wortel af, en dan is een stevige windvlaag voldoende om de uitgeholde stam van 'de dijk' af te blazen, over het algemeen de 'goede' richting uit, níét de weg óp.

Tussen wysbomen ligt een vrij rechte aarden wal (de hierboven genoemde 'dijk') van ½ - 1 m hoog ... niemand weet waarom: er liggen geen wortels of wortelstokken doorheen, geen holle pijpen, niets ... een weggegraven of weggeslagen stuk wordt zeer snel (in een paar maanden tijd) door aanwaaiing weer gevuld, tenzij de mens dat deel van de dijk wegnam en een weg aanlegde, dan blijft het 'gat' bestaan.

Het verhaal gaat dat iemand eens probeerde een wysboom om te kappen, maar na een paar bijlslagen begon de wysboom te fluiten. Even later zat een woest grauwende cirkel wolven en broksen om de plek heen ... van de kapper is daarna niks meer vernomen, enkel de bijl is teruggevonden, met een gebroken steel ... geen bloedsporen, geen geraamte, dus hoogstwaarschijnlijk is de kapper zo snel mogelijk het land uit gevlucht.
Die wysboom is wel snel daarna gestorven, omgevallen, waarbij de bol stam van omgehakte / omgevallen wysboom - © katrieen aantal meters verder terechtkwam en barstte. De jonge plant (dat nemen we maar aan, omdat er wortels aan zitten) die eruit ontsprong, groeide uit tot een normaal volwassen exemplaar. Wat er (voor een plant althans) niet zo normaal aan was, was dat het jong zich opgroeiend door de grond verplaatste tot op exact dezelfde plaats als waar de 'ouderplant' voorheen stond en daarbij een gleuf achterliet en de oude wysboom opzij duwde. Het jong voedde zich echter niet met de stoffen uit de dode stam. Toen de bast daarvan eenmaal losgebarsten was, werd de stam de thuisbasis van onder andere de kleine eierzwam, zoals de foto hiernaast duidelijk toont.