De pantograaf is een eenvoudig scharend apparaatje (bestaand uit vier 'latten' met één vast eind/punt en vijf beweegbare punten) om tekeningen (of ander beeldmateriaal) mee te vergroten / verkleinen. De 'latten' zijn tegenwoordig (meestal) voorzien van perforaties (en daarnaast staat dan vaak een getal). Door de verhoudingen van de benen van de schaar te wijzigen, verandert de vergrotingsfactor. Door natrekpunt (volgstift) en schrijfstift om te wisselen verandert vergroting in verkleining. Naast de handmatig bedienbare (en opvouwbare en gemakkelijk vervoerbare) uitvoeringen zijn inmiddels zwaardere electrische / electronische versies op de markt, vooral gericht op graveerwerk. Deze leveren (natuurlijk) strakkere resultaten op, wat wel handig is als er ontwerp- of bouwtekeningen (bijvoorbeeld voor een nieuw lettertype) mee verwerkt worden. De natrekpunt (taster) is vervangen door een naald, waarmee zuiverder de contouren van een origineel (sjabloon) kunnen worden gevolgd, in plaats van een schrijfstift wordt gebruik gemaakt van een graveerpen of frees. De uitvinding van de pantograaf wordt toegeschreven aan de duitse monnik Cristopher Scheiner (1603).
Voor de zelfbouwers hier een schetsje op schaal; je hebt 3 lange en 1 korte lat nodig; de lengtes daarvan zijn 36,5 en 25 cm
(je kunt natuurlijk ook vier -lange- latten van gelijke lengte gebruiken, maar dat levert een extra zwabberend uiteinde op - in de afbeelding rechtsboven tussen het steunpunt en het vaste punt [aan de linkerkant] - fijn hè, twee richtingen aangeven).
| De simpelste pantograaf die ik ooit tegenkwam, kwam uit Finland en had maar één (niet te veranderen) instelling: 1:2 (dat wil zeggen dat je een origineel in afmetingen kon verdubbelen of halveren - kwestie van verwisselen van schrijf- en volgstift). Het vaste punt was voorzien van een cirkelvormige voet met daarin twee gaatjes waar punaises doorheen geprikt konden worden (de ronde 'vaste voet' van de verstelbare tekenaap hierboven heeft drie bevestigingspunten (gaatjes) - er zijn ook vaste voeten die bestaan uit een X van kunststof, waarvan de benen het beste met plakband kunnen worden vastgezet aan je tekentafel). |  |
| afstanden tussen scharnierpunten en uiteinden zijn gelijk; als schrijfstift kan een gewoon potlood dienen (hoewel dat niet was bijgevoegd), een balpen, een dunne viltstift ... |
